![](https://mostylib.by/memory/wp-content/uploads/2024/07/Жукаў-Васіль-Пятровіч.jpg)
12 ліпеня 1944 года на подступах да горада Масты прыняў свой апошні бой камандзір разліку Кулямётнай роты старшы сяржант Васіль Пятровіч Жукаў. У сакавіку 1945 года яму пасмяротна было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.
Імя Героя Савецкага Саюза Васіля Пятровіча Жукава ў Мастах памятаюць і шануюць. Да рэканструкцыі пастамента загінуўшым воінам і партызанам на брацкай магіле ў цэнтры горада яно было высечана на самым помніку, а ў праграмах святочных раённых мерапрыемстваў гучала так: «Збор ля помніка В. Жукаву».
![](https://mostylib.by/memory/wp-content/uploads/2024/06/Да-рэканструкцыі.jpg)
![](https://mostylib.by/memory/wp-content/uploads/2024/06/Пасля-рэканструкцыі.jpg)
Брацкая магіла (г. Масты, вул. Савецкая) — пахаваныя 855 воінаў і партызан, якія загінулі ў ліпені 1944 года пры вызваленні горада Масты ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Сярод іх — Герой Савецкага Саюза Васіль Пятровіч Жукаў.
Імем Васіля Пятровіча Жукава ў нашым горадзе названа адна з вуліц. У экспазіцыях музея пятай гарадской школы адлюстравана ваенная біяграфія Героя. Ведаюць легендарнага земляка і на радзіме, на Тульшчыне. У памяць аб былым слесары паравознага дэпо, якім працаваў В. Жукаў да вайны, на будынку музея гісторыі Рамонтнага лакаматыўнага дэпо Вузлавая Тульскага рэгіёну Маскоўскай чыгункі ўсталяваная мемарыяльная дошка.
![](https://mostylib.by/memory/wp-content/uploads/2024/06/Жуков-1.jpg)
Слесар, чыгуначнік, стаханавец Вася Жукаў нарадзіўся ў 1922 годзе ў вёсцы Бярозаўка Багародзіцкага раёна Тульскай вобласці. Па ўспамінах яго брата Аляксандра, Вася быў невялікага росту, рос ціхім і сціплым хлопчыкам. Скончыў у роднай вёсцы пачатковую школу і ў 1934 годзе пайшоў вучыцца ў школу №2 горада Багародзіцка. Скончыў сямігодку: гэта была па тых часах добрая адукацыя.
Наступным этапам жыцця 15-гадовага хлапчука стала паравознае дэпо Вузлавая, куды яго ўзялі вучнем слесара. У тыя гады ў вузлавой дзейнічала чыгуначнае вучылішча, але Васіля Жукава ўзялі вучнем для прамога навучання на працоўным месцы. Да 1940 года з вясковага хлопца ўжо вырас слесар, які меў добрую рэпутацыю. Вася добрасумленна працаваў, быў стаханаўцам і дасягнуў высокіх норм выпрацоўкі — да 148 працэнтаў.
Працаваў будучы Герой у аўтаматным цэху дэпо пад пачаткам шляхетнага, строгага і дасведчанага майстра Аляксандра Іванавіча Купрыянава. Пра гэты цэх і яго энтузіястаў пісалі ў мясцовым друку, у прыватнасці, аб тым, што калектыў цэха на чале з майстрам настойліва і з цікавасцю вывучае ў непрацоўны час кулямётную справу. Сваім азартам слесары захапілі і канторскіх работнікаў, якія таксама арганізавалі кулямётны гурток. Аўтаматны цэх дэпаўчане нават сталі называць «кулямётным». Так што будучы прызыўнік да пачатку вайны валодаў вайсковай спецыяльнасцю, дзякуючы заняткам у грамадскіх арганізацыях ТСААХБ (Таварыства садзейнічання абароне, авіяцыйнаму і хімічнаму будаўніцтву, ОСОВИАХИМ) і ДТСААФ (Добраахвотнае таварыства садзейнічання арміі, авіяцыі і флоту, ДОСААФ). Яны ў савецкі час былі вельмі папулярныя сярод моладзі, і асабліва сярод юнакоў. Не выпадкова дзяржава зноў пайшла на адраджэнне гэтых арганізацый, бачачы ў іх карысць для станаўлення юнацтва.
У кастрычніку 1941 Васіль стаў салдатам Чырвонай Арміі. 1324-ы стралковы полк, у якім давялося прыняць баявое хрышчэнне ўчорашняму слесару-чыгуначніку, размяшчаўся практычна побач з бацькоўскім домам і дэпо. Баі тут ішлі страшныя, населеныя пункты пераходзілі з рук у рукі. Байцам Чырвонай Арміі супрацьстаяла нямецкая групоўка армій «Цэнтр» генерала Гудэрыяна. Па волі лёсу, Васіль Жукаў адважна і самааддана абараняў ад ворага і парог роднай хаты, і сваіх блізкіх, і таварышаў!
Баі ў «даліне смерці».
У канцы снежня войскі Заходняга фронту працягвалі наступ ужо на Калужскім кірунку. У студзені-лютым 1942 года Васіль Пятровіч знаходзіўся ў самай жахлівай франтавой «мясасечцы», у мясцовасці, якую пазней назвалі «далінай смерці» і «другім Сталінградам». Тут і ў акрузе да смерці змагаліся і рускія, і немцы. Спас-Деменскі, Ельня, Зайцава гара, Варшаўская шаша, Вязьма, Ржэў і гэтак далей — усё гэта складала кацёл, у якім гінулі, былі параненыя, траплялі ў акружэнне і палон, знікалі без вестак савецкія воіны. Ва ўмовах нябачана халоднай зімы 1941-1942 гг. нялёгка было і наступаўшым, і абаронцам. Васіль Жукаў бачыў вакол толькі смерць… Аднак зноў і зноў падымаўся ў атаку, жадаючы перамогі над ненавісным ворагам. У лютым 1942 года 413-я Стралковая дывізія пад камандаваннем генерал-маёра А.Д.Церашкова трапіла ў акружэнне. Падчас прарыву з нямецкага кола, пасля бою пад вёскай Сітское, Васіль Пятровіч Жукаў прапаў без вестак.
Далей след адважнага туляка выявіўся толькі ў 1944 годзе на тэрыторыі Беларусі. Мяркуючы па загадзе №079/Н, Васіль Жукаў быў другі раз прызваны ў рады Чырвонай Арміі, 1090-ы стралковы полк 323-й стралковай Бранскай дывізіі. А да гэтага яго воінскі лёс быў звязаны з партызанскімі сцежкамі ў складзе 277-га партызанскага палка. Злучэнне гэтых партызан з дзеючай Арміяй адбылося, хутчэй за ўсё, у рэгіёнах Віцебска-Мінска. Рэальны шлях зніклага без вестак В. Жукава ў гэтым кірунку, так як вёска Сітское знаходзілася тады на тэрыторыі Смаленскай вобласці. Ускосна сёння можна абапірацца і на такія звесткі: 22 чэрвеня 1944г. пачалася наступальная аперацыя «Баграціён». 3 ліпеня быў вызвалены Мінск, і далей нашы войскі імкліва гналі ворага з тэрыторыі Беларусі, у тым ліку і Мастоўскага раёна. 323-я Стралковая дывізія ўдзельнічала ў другім этапе аперацыі, развіваючы наступленне ў напрамку Навагрудак – Ваўкавыск — Беласток. У баявым данясенні штаба дывізіі камандзіру 35-га стралковага корпуса адзначалася, што часткі дывізіі з 07:00 пачалі пераслед саперніка па двух напрамках: 1090-ы і 1086-ы стралковы полк — на Стукалы, Каралі, Масты Левыя, 1083-ы — на Шасцілы, Черлёнку, Каралі, Масты. У ноч з 10 на 11 ліпеня 1944 байцы гэтай і іншых дывізій 3-й Арміі II Беларускага фронту ўступілі на тэрыторыю Мастоўскага раёна, а 13 ліпеня наш горад быў вызвалены ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Але Васіль Жукаў так і не ўбачыў горада над Нёманам, склаўшы сваю галаву за яго вызваленне …
За мужнасць і адвагу, праяўленыя ў гады Вялікай Айчыннай вайны, Васіль Жукаў быў узнагароджаны ордэнам Леніна, медалямі «Залатая Зорка», «За адвагу».
Апошняй з узнагародаў Васіль Пятровіч Жукаў быў узнагароджаны за тое, што пры адлюстраванні контратак праціўніка, дробным кулямётным агнём знішчыў некалькі дзесяткаў гітлераўцаў. Было гэта, згодна з Загада №079/Н, 12 ліпеня 1944, незадоўга да апошняга бою Героя…
З ўзнагароднага ліста на прысваенне звання Героя Савецкага Саюза .
У баі пад вёскай Масты 12 ліпеня 1944 г. старэйшы сяржант Жукаў В.П., дзейнічаючы наперадзе стралковай роты, сваёй грознай зброяй — станкавым кулямётам адбіў 3 контратакі праціўніка, знішчыў да 40 нямецкіх салдат і афіцэраў. Затым у контратацы саперніка з падтрымкай танкаў таварыш Жукаў, кінуўшыся наперад яшчэ далей, ураганным агнём адрэзаў пяхоту, якая накіроўвалася за танкамі, і знішчыў да 60 салдат і афіцэраў.
Убачыўшы, што танкі праціўніка рушылі на камандны пункт роты, старшы сяржант Жукаў, не шкадуючы свайго жыцця, пайшоў на танкі, адбіў тры нямецкіх контратакі, знішчыўшы некалькі дзясяткаў варожых салдат і афіцэраў. Калі да каманднага пункта роты прарваліся танкі праціўніка, Жукаў гранатамі падбіў адзін з іх. У тым баі ён загінуў.
Сваім гераічным учынкам ён выратаваў жыццё камандзіра роты і байцоў свайго падраздзялення, забяспечыў выкананне баявой задачы, пастаўленай камандаваннем.
Камандзір палка падпалкоўнік Ягораў 18/08/1944 года
Спіс літаратуры:
- Жукаў Васіль Пятровіч (1922, в. Бярозаўка Бялёўскага раёна Тульскай вобл., Расія – 12.07.1944) // Бел. энцыкл.: у 18 т. – Мн., 1998. – Т. 6. – С. 444. Удзельнік вызвалення Беларусі ў ВАв., Герой Савецкага Саюза, вызваляў г. Масты.
- Жуков Василий Петрович (1922-1944): [участник освобождения Беларуси и г. Мосты] // Их именами названы: энцикл. справочник. – Мн.: БелЭН, 1987. – С. 219-220.
- Жуков Василий Петрович: Герой Советского Союза // Навечно в сердце народном. – Мн.: БелСЭ, 1984. – С.17.
- Жуков Василий Петрович (1922, д. Березовка Тульской обл., Россия – 1944) // Республика Беларусь: энциклопедия: в 6 т. – Мн., 2006. – Т. 3. – С. 567. Герой Советского Союза, погиб при освобождении г.Мосты.
- Палішэвіч, В. Апошняя атака / В. Палішэвіч // Звязда. – 1972. – 20 лют. Пра Героя Савецкага Саюза В.П. Жукава, удзельніка баёў за вызваленне г. Масты.
- Сабасцян, А. За вызваленне Мастоўшчыны / Аляксей Сабасцян // Зара над Нёманам. – 2014. – 1999. – 14 крас. – С.1. Пра герояў Савецкага Саюза, якія атрымалі гэта званне пры вызваленні Мастоўшчыны.
- Шевчик, Н. Было Герою всего 22 года… / Н. Шевчик // Зара над Нёманам. — 2013. — 13 ліп. — C.3. О Герое Советского Союза Василии Петровиче Жукове.
- Шевчик, Н. «В Мосты меня привёл… Василий Жуков» / Н. Шевчик // Зара над Нёманам. — 2013. — 25 мая. — C.1, 2. Татьяна Борисовна Сапрыкина – методист музея истории Ремонтного депо Узловая Тульского региона навестила Мостовскую землю, чтобы почтить память земляка Героя Советского Союза Василия Жукова.
- Шевчик, Н. И стал наш город родным отважному русскому сыну / Н. Шевчик // Зара над Нёманам. — 2014. — 12 ліпеня. C. 2. О Василии Петровиче Жукове, Герое Советского Союза, освобождавшем г. Мосты.
- Яго апошні бой // Зара над Нёманам. – 2004. – 17 ліп. – С. 3. Пра В.П. Жукава (1922-1944), Героя Савецкага Саюза, камандзіра куляметнага разліка 1090-га стралковага палка 323-й стралковай дывізіі, які загінуў у баі пад в. Левыя Масты.